Osy i szerszenie potrafią nieźle namieszać podczas wypoczynku w ogrodzie, szczególnie, kiedy okazuje się, że większe z tych owadów postanowiły założyć gniazdo na naszej posesji. Jest to sytuacja szczególnie niebezpieczna dla alergików, dla których jad szerszeni może być śmiertelny. Podpowiemy, jak łatwo i skutecznie zlikwidować gniazdo szerszeni oraz co robić, by zminimalizować ryzyko pojawienia się gniazda w naszym ogrodzie.

Charakterystyka i wygląd szerszenia

Szerszeń europejski to największy z osowatych, jego ciało osiąga długość nawet do 35 mm – królowa, 20-23 mm – samiec i 17-24 mm u robotnic. Jest znacznie większy od osy, a jego lot zdecydowanie głośniejszy od lotu osy. Forma typowa dla obszaru Polski ma tułów czarny w rude plamy, a odwłok żółty w czarne pasy.

Występuje na terenach klimatu umiarkowanego w Europie i Azji (po Japonię), introdukowany w Ameryce Północnej, gdzie pospolicie przyjął się w Kanadzie i Stanach Zjednoczonych.
Gniazda buduje najchętniej na terenach leśnych w dziuplach drzew, szczególnie dębów, potrafi zamieszkać w opuszczonym ulu, norach w ziemi, a nawet koegzystować w budkach lęgowych z ptakami. Z powodu zmniejszonej ilości terenów leśnych, przystosował się do życia blisko z ludzi, stąd też zdarza się, że buduje gniazdo pod okapem dachowym, w altanach lub otworach w ścianie.

Użądlenie szerszenia jest bardziej bolesne z powodu dłuższego i głębiej penetrującego żądła i wyższej zawartości acetylocholiny w jadzie tych owadów. Z tego powodu ból jest bardziej piekący, ale nie stanowi bezpośredniego zagrożenia życia dla osób, które nie są uczulone na jad owadów błonskoskrzydłych. Szerszenie również żądlą rzadziej od os, są mniej agresywne, trudniej też je sprowokować. Wylicza się, że tylko 1/10 roju (liczącego kilkaset owadów) żądli, a żeby mówić o śmiertelnej dawce jadu, musielibyśmy zostać ukąszeni kilkaset razy, co jest raczej niemożliwe. Jednak silne pieczenie rany, duży rozmiar oraz donośny dźwięk, jaki wydają podczas lotu, sprawiają, że bardziej boimy się ich ukąszenia niż użądlenia osy.

Cykl życia szerszeni

Wczesną wiosną zapłodnione w roku ubiegłym samice królowe rozpoczynają budowę gniazda. Wykorzystują do tego masę papierową składającą się z przeżutych cząsteczek drewna i śliny. W środku gniazda szerszeń wytwarza plastry z komórkami skierowanymi ku dołowi, w których umieści jaja. Rozmiar gniazda szerszeni może sięgać nawet do 50 cm długości oraz szerokości. Samica na początku składa kilka jaj do pierwszych powstałych komórek, z których wylegają się larwy – robotnice, karmione są przez nią sokami owoców i zwierząt, głównie owadów. Larwy szybko przepoczwarzają się w dorosłe postacie robotnic i odtąd to one będą pilnować i rozbudowywać gniazdo, karmić młode larwy, natomiast królowa zajmuje się wówczas już tylko składaniem jaj. Ostatnie wykluwają się płodne samice – w przyszłości królowe i płodne samce. Samce różnią się od samic tym, że nie posiadają żądła i mają dłuższe czułki, choć rozmiarem ciała przypominają robotnice.

Rola szerszeni w przyrodzie

Rola szerszeni w gospodarce jest trudna do oreślenia, bowiem niejednoznaczna. z Jednej strony szerszenie, tak samo jak osy, zapylają kwiaty, przyczyniając się tym samym do rozwoju i zawiązywania owoców, a także regulują populację innych owadów, takich jak muchówki, które są uznawane przez człowieka za uciążliwe szkodniki. Z drugiej zaś strony same potrafią te plony niszczyć, powodować straty w leśnictwie i sadownictwie, nadgryzając owoce i młode pędy roślin w celu wydobycia z nich wysoko węglowodanowych soków, którymi żywią młode larwy. Zabijają też swoim jadem pszczoły i inne pożyteczne owady.

Co zrobić, gdy użądli nas szerszeń?

Użądlenia os i szerszeni są szczególnie niebezpieczne dla osób uczulonych, może dojść wówczas do wstrząsu anafilaktycznego, w szczególności, gdy ukąszenie znajduje się na szyi lub blisko węzłów chłonnych. Osoby uczulone powinny niezwłocznie udać się do szpitala lub wezwać karetkę. Jeżeli natomiast ukąszenie dotyczy osób zdrowych, można łagodzić ból wykorzystując sprawdzone sposoby.

Domowe sposoby na ukąszenia

• okłady z sody oczyszczonej
• okłady z octu
• posmarowanie zmiany rozkrojoną cebulą
• przykładanie lodu

W aptekach dostępne są również maści bez recepty z hydrokortyzonem lub popularne żele łagodzące świąd po ukąszeniach.

Jak bezpiecznie usunąć gniazdo szerszeni

Na początek dobrze jest zlokalizować gniazdo szerszeni. W ten sposób unikniemy przypadkowego spotkania z tymi owadami, które nierzadko mogą skończyć się ich niechcianym rozjuszeniem. Jeżeli na działce znajdują się duże drzewa, dobrze jest sprawdzić wszystkie stare dziuple. Szerszenie także często gniazdują w dziurach i norach w ziemi lub w otworach w elewacji domu czy pomieszczenia gospodarczego. Po odszukaniu gniazda radzimy nie usuwać go na własną rękę, szczególnie domowymi sposobami, które często są nieskuteczne, a jedynie mogą narazić właściciela posesji na bolesne ukąszenia. W takim przypadku najrozsądniej jest zadzwonić po wyspecjalizowaną firmę dezynsekcyjną, która szybko i na pewno bezboleśnie dla właściciela ogrodu upora się z gniazdem szerszeni.